Dyrektywa ATEX

Dyrektywa ATEX - informacje ogólne, podział i oznaczenia.

Dyrektywa 94/9/EC - potocznie nazywana ATEX od francuskiego "ATmosphere Explosible” - definiuje podstawowe wymagania stawiane wobec urządzeń przeznaczonych do zastosowania w strefach zagrożonych wybuchem. Została wprowadzona 23 marca 1994 roku zastępując trzy stare dyrektywy: 76/117/EEC, 79/196/EEC, 97/53/EEC i 83/130/EEC, i tym samym ujednolicając europejski rynek wewnętrzny w sprawie wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożenia wybuchem. Doprowadziło to do dalszego zwiększenia bezpieczeństwa poprzez eliminację lub maksymalne zmniejszenie ryzyka wystąpienia spontanicznego zapłonu/wybuchu na skutek użytkowania różnego rodzaju urządzeń w tych strefach (zarówno elektrycznych jak i nieelektrycznych).

Strefę zagrożenia wybuchem może stanowić przestrzeń zarówno otwarta jak i zamknięta (np. wnętrze zbiornika, urządzenia czy instalacji). Pojęcie strefy zagrożonej wybuchem ściśle wiąże się z występowaniem atmosfery wybuchowej w jej obszarze. Atmosferę wybuchową rozumiemy jako mieszaninę substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł lub pyłów z powietrzem, której spalanie natychmiastowo po zapłonie rozprzestrzenia się na całą nie spaloną mieszaninę. Strefy wybuchowe możemy podzielić na trzy zasadnicze grupy:

Strefa 0 -  obszar, w którym atmosfera wybuchowa stanowiąca mieszaninę powietrza z substancjami palnymi w formie gazu, pary lub mgły, utrzymuje się przez długi okres czasu (powyżej 1000 h/rok).

Strefa 1 - obszar, w którym atmosfera wybuchowa stanowiąca mieszaninę powietrza z substancjami palnymi w formie gazu, pary lub mgły, występuje czasowo (od 10 do 1000 h/rok). 

Strefa 2 - obszar, w którym atmosfera wybuchowa stanowiąca mieszaninę powietrza z substancjami palnymi w formie gazu, pary lub mgły, występuje rzadko (do 10h/rok). 

Strefy wybuchowe możemy również podzielić na dwie kategorie (G lub D) w zależności od rodzaju substancji palnych występujących w ich atmosferze. Powyższy podział i oznaczenia stref dotyczą substancji niebezpiecznych w postac gazu, par lub mgieł (G). W przypadku gdy substancją niebezpieczną jest pył (D) oznaczenia 0, 1 oraz 2 zmieniamy odpowiednio na 20, 21, 22. Kryterium podziału wg czestotliwości występowania substancji palnych pozostaje bez zmian.

Urządzenia spełniające wymogi dyrektywy 94/9/EC otrzymują oznaczenie "Ex", zezwalające na ich bezpieczne użytkowanie w określonym rodzaju strefy. Informacje dotyczące m.in. numeru strefy oraz jej szczegółówych parametrów (jak np. temperatura) zostały zawarte w ramach oznaczenia Ex. Poniżej przedstawiono interpretację przykładowego oznaczenia Ex:

Gdzie:

1. Nazwa jednostki badawczej, dwie cyfry roku badania, symbol ATEX oraz numer przeprowadzonego badania.
   
   
2. Znak bezpieczeństwa przeciwwybuchowego "Ex".
   
   
3. Grupa urządzenia elektrycznego
• I - urządzenia i systemy ochronne przeznaczone do użytku w zakładach górniczych, w których występuje zagrożenie metanowe lub zagrożenie wybuchem pyłu węglowego
• II – urządzenia i systemy ochronne przeznaczone do użytku w miejscach zagrożonych występowaniem atmosfer wybuchowych innych niż zakłady górnicze.
   
4. Kategoria urządzenia
• 1 – do użytku w strefach 0 i 20
• 2 – do użytku w strefach 1 i 21
• 3 – do użytku w strefach 2 i 22
• M1 – dla górnictwa
• M2 – dla górnictwa
  
  
5. Obszar zastosowania
• G – atmosfery wybuchowe gazów i par lub mgieł cieczy palnych
• D – atmosfery wybuchowe pyłów
  
  
6. Bez nawiasu – aparatura montowana w strefi e zagrożonej. Nawias – aparatura montowana poza strefą zagrożenia, posiadająca iskrobezpieczny obwód wejściowy Ex i.
   
   
7. Symbol wskazujący, że urządzenie odpowiada jednemu lub kilku rodzajom budowy przeciwwybuchowej spełniającym wymogi UE.
   
   
8. Symbole budowy przeciwwybuchowej
• d – osłona ognioszczelna
• e – budowa wzmocniona
• o – osłona olejowa
• p – osłona gazowa z nadciśnieniem
• q – osłona piaskowa
• m – hermetyzowanie masą izolacyjną
• i – wykonanie iskrobezpieczne, kategoria ia lub ib
   
9. Grupa wybuchowa
   Gazy i opary podzielone są na cztery grupy: I (górnicza), IIA, IIB, IIC, w zależności od minimalnej ilości energii, która musi być wprowadzona do danego miejsca (w postaci płomienia, iskry, udaru, tarcia itp.), aby spowodować zapłon atmosfery wybuchowej. Grupa IIC zawiera gazy o najwyższym niebezpieczeństwie wybuchu, stąd urządzenie posiadające to oznaczenie spełnia najwyższe wymagania.
• I – metan w wyrobiskach podziemnych
• II – gazy i pary cieczy palnych, podział na podgrupy:
• IIA – np. propan, butan, benzen, aceton, amoniak
• IIB – np. etylen, eter, gaz koksowniczy, cyklopropan
• IIC – np. wodór, acetylen, dwusiarczek węgla
  
  
10. Klasa temperaturowa
    Łatwo palne gazy, pary i mgły podzielone zostały na klasy temperaturowe ze względu na ich samorzutną temperaturę zapłonu:
• T1 – temperatura maksymalna do 450°C
• T2 – temperatura maksymalna do 300°C
• T3 – temperatura maksymalna do 200°C
• T4 – temperatura maksymalna do 135°C
• T5 – temperatura maksymalna do 100°C
• T6 – temperatura maksymalna do 85°C