Rodzaje ochron twarzy i oczu

Informacje ogólne

Środki ochrony oczu i twarzy zapobiegają uszkodzeniom oczu i części twarzowej głowy, spowodowanym czynnikami mechanicznymi, chemicznymi i biologicznymi, termicznymi oraz szkodliwym promieniowaniem.
Wspólnym elementem dla większości ochron oczu jest szybka ochronna. Ponieważ jej podstawowym zadaniem jest ochrona przed uderzeniami nazywana jest często szybką przeciwodpryskową, a ochrony, w których jest montowana przeciwodpryskowymi okularami, goglami lub osłonami twarzy. Jeśli szybka ochronna posiada również właściwości filtracyjne (np. osłabia natężenie promieniowania nadfioletowego) jest ona również filtrem. Kształt szybki ochronnej różni się zasadniczo w okularach, goglach i osłonach twarzy, jednak w większości oferowanych na rynku wyrobach do budowy szybek ochronnych różnych kategorii ochron oczu, używa się głównie poliwęglanu o grubościach od 0,25 mm do 3 mm. Jest to materiał charakteryzujący się bardzo dużą wytrzymałością mechaniczną.

Podział osłon twarzy i oczu

Ze względu na konstrukcję sprzęt ochrony oczu i twarzy można podzielić na:

• Okulary ochronne – posiadają szybki wykonane z nietłukącego się szkła lub tworzywa sztucznego. Szybki przezroczyste służą jako ochrona przed odpryskami ciał stałych lub cieczy. Szybki posiadające filtry ochronne są specjalnie barwione i chronią przed promieniowaniem ultrafioletowym, podczerwonym i przed jaskrawym światłem. Aby zwiększyć stopień ochrony okulary powinny być dodatkowo wyposażone w boczne osłony. Wskazane jest również, aby posiadały osłonki zabezpieczające przed dostaniem się ciał stałych od strony czoła.
• Gogle ochronne – ściślej i dokładniej niż okulary obejmują twarz w okolicy oczu. Posiadają lepsze własności ochronne niż okulary. Szybki najczęściej zabezpieczone są przed zaparowaniem. Wyposażone są w system wentylacji bezpośredniej lub pośredniej – wymaganej przy pracach ze szkodliwymi czynnikami chemicznymi. Większość konstrukcji gogli pozwala również na ich stosowanie wraz z okularami korekcyjnymi.
• Osłony twarzy – wykonane są z tworzyw sztucznych (np. poliwęglanu, acetatu) lub z metalowej siatki. Mogą być wyposażone w filtry chroniące przed szkodliwym promieniowaniem. W zależności od konstrukcji i tworzywa przystosowane są do prac w różnych środowiskach, np. przy kontakcie z chemikaliami czy możliwości zetknięcia się bądź uderzenia z cząstkami stałymi. Mogą chronić również podbródek oraz szyję. Osłony twarzy montowane są na nagłowiu samonośnym lub na hełmie ochronnym.
• Przyłbice spawalnicze – chronią całą twarz oraz oczy przed gorącymi iskrami i odpryskami oraz szkodliwym promieniowaniem emitowanym podczas spawania. Przyłbice spawalnicze składają się z korpusu, ramki na szybkę i z filtra. Mocowane są na głowie użytkownika za pomocą własnego nagłowia lub bezpośrednio na hełmie ochronnym. Mocowanie umożliwia uchylne podniesienie przyłbicy. Wymienne filtry umożliwiają zastosowanie filtra o stopniu przyciemnienia odpowiednio dobranym do rodzaju i intensywności spawania. Coraz większą popularność zdobywają przyłbice spawalnicze aktywne z automatycznym filtrem samościemniającym - tzw. przyłbice samościemniające.
• Tarcze spawalnicze – trzymane są przez pracownika w ręku podczas spawania. Chronią oczy, twarz i szyję. Składają się z korpusu, ramki na szybkę, filtra i rękojeści. Wymienne filtry umożliwiają zastosowanie filtra o stopniu przyciemnienia właściwym do rodzaju i intensywności spawania.
• Kaptury – oprócz ochrony oczu i twarzy zapewniają ochronę głowy i szyi, np. w hutnictwie przed działaniem wysokiej temperatury i odprysków stopionych metali.

Ze względu na przeznaczenie sprzęt ochrony oczu i twarzy można podzielić na:

• Chroniący przed czynnikami mechanicznymi
  Do tej kategorii należą osłony chroniące twarz i oczy przed odpryskami ciał stałych i uderzeniami zwane przeciwodpryskowymi: okulary przeciwodpryskowe, gogle przeciwodpryskowe, osłony przeciwodpryskowe. Zgodnie z normą PN-EN168:2005 oraz PN-EN166:2005 wszystkie okulary, gogle oraz osłony twarzy, chroniące przed odpryskami ciał stałych muszą spełniać wymagania odporności na uderzenie.
  Sprzęt do ochrony oczu i twarzy przed czynnikami mechanicznymi ze względu na wytrzymałość dzieli się na cztery poziomy ochrony:
  - 1-szy poziom: (podwyższona energia uderzenia) - odporność na uderzenie stalową kulką, o masie 22 g z prędkością  5,1 m/s,
  - 2-gi poziom: (niska energia uderzenia) - odporność na uderzenie stalową kulką, o masie 0,86 g, z prędkością 45 m/s,
  - 3-ci poziom: (średnia energia uderzenia) - odporność na uderzenie stalową kulką, o masie 0,86 g, z prędkością 120 m/s,
  - 4-ty poziom: (wysoka energia uderzenia) - odporność na uderzenie stalową kulką, o masie 0,86 g, z prędkością 190 m/s.
  W zależności od parametrów optycznych szybek ochronnych, środki ochrony oczu i twarzy mogą być zaliczone do 1, 2 lub 3 klasy wykonania optycznego. Środki ochrony oczu i twarzy, wyposażone w szybki ochronne o 1 klasie optycznej są przeznaczone do stosowania ciągłego (w ciągu 8-godzinnej zmiany roboczej), natomiast wyposażone w szybki ochronne o 3 klasie optycznej są przeznaczone do stosowania krótkotrwałego.
• Chroniący przed czynnikami chemicznymi
  Do tej kategorii należą gogle i osłony twarzy chroniące przed działaniem czynników chemicznych i pyłów. Materiały, z których wykonywane są oprawy oraz szybki gogli i osłon twarzy odporne są na działanie większości substancji chemicznych. Z uwagi na jedynie krótkotrwały, przypadkowy kontakt opraw i szybek z substancjami chemicznymi i pyłami brak jest konieczności uwzględniania odporności szybek i opraw na ich działanie. Gogle powinny posiadać wentylację pośrednią, która zapobiega wnikaniu drobinek pyłów i kropel cieczy. Osłony przeznaczone są do ochrony twarzy i oczu przed rozbryzgami cieczy, np. podczas przelewania szkodliwych substancji płynnych, natomiast do ochrony oczu przed chemikaliami w postaci kropli, oparów, gazów i pyłów stosowane są gogle ochronne. Okulary nie stanowią dobrej ochrony przed czynnikami chemicznymi.
• Chroniący przed czynnikami biologicznymi
  Do tej kategorii należą gogle i osłony twarzy chroniące przed działaniem czynników biologicznych  w postaci cieczy, aerozoli lub par. Sprzęt ochronny powinien charakteryzować się taką samą konstrukcją jak stosowany do ochrony przed  czynnikami chemicznymi.
• Chroniący przed czynnikami termicznymi
  Podstawową funkcją sprzętu ochrony oczu i twarzy chroniącego przed czynnikami termicznymi jest ochrona oczu i twarzy przed: gorącymi odpryskami ciał stałych (żużla, metali, szkła itp.), rozbryzgami stopionych metali, intensywnym promieniowaniem cieplnym i przed krótkotrwałym kontaktem z płomieniem. W zależności od przeznaczenia w tej grupie ochron oczu i twarzy można wyróżnić sprzęt na stosowany: w hutnictwie, podczas spawania gazowego i w technikach pokrewnych, podczas spawania elektrycznego lub cięcia plazmą, podczas gaszenia pożarów.
• Chroniący przed promieniowaniem optycznym
  Podstawową cechą sprzętu ochrony oczu i twarzy przed promieniowaniem optycznym jest odpowiedni filtr optyczny. Filtry różnią się stopniem przepuszczania promieniowania o różnej długości fali. Ze względu na specyficzne zagrożenia wywoływane przez źródła promieniowania optycznego występujące na stanowiskach pracy, sprzęt ochrony oczu i twarzy można dodatkowo rozdzielić na:
  - sprzęt chroniący przed nadfioletem
  - sprzęt chroniący przed podczerwienią
  - sprzęt chroniący przed promieniowaniem emitowanym podczas spawania
  - sprzęt chroniący przed promieniowaniem laserowym
  - sprzęt chroniący przed olśnieniem słonecznym (tzw. okulary przeciwsłoneczne).
• chroniący przed łukiem powstającym przy zwarciu elektrycznym
  Do ochrony oczu i twarzy przed łukiem elektrycznym stosowane są osłony twarzy. Osłony te nie powinny mieć zewnętrznych elementów metalowych oraz powinny zapewniać ochronę całej twarzy. Minimalna wysokość szybek powinna wynosić 150 mm, a grubość co najmniej 1,2 mm. Dodatkowo osłony powinny zapewniać ochronę przed uderzeniem o co najmniej o niskiej energii i promieniowaniem nadfioletowym (o oznaczeniu 3-1,2). Osłony twarzy zapewniają ochronę przed porażeniem prądem o napięciu do 440 V a niektóre do 1kV i więcej.
• przeznaczony do stosowania w atmosferze zagrożonej wybuchem
  W warunkach pracy w  atmosferze zagrożonej wybuchem należy zachować szczególną ostrożność, m.in. przez stosowanie środków ochrony indywidualnej wykonanych z materiałów antyelektrostatycznych. Własności antyelektrostatyczne ochron oczu i twarzy stanowią ich dodatkową cechę ochronną.