Natryski i oczomyjki bezpieczeństwa - przepisy

Natryski oraz oczomyjki bezpieczeństwa  - nazywane również urządzeniami awaryjnymi - należy stosować wszędzie tam, gdzie istnieje niebezpieczeństwo kontaktu z substancjami toksycznymi, radioaktywnymi lub żrącymi oraz ryzyko skaleczeń, poparzeń termicznych i chemicznych. Natychmiastowe spłukanie poparzonych miejsc zmniejsza stopień obrażeń i może zapobiec utracie wzroku, trwałemu kalectwu, a nawet śmierci. Urządzenia awaryjne powinno się instalować wszędzie, gdzie istnieje ryzyko kontaktu pracowników z substancjami niebezpiecznymi np. w magazynach chemicznych, miejscach przeładunku chemikaliów, laboratoriach, oczyszczalniach ścieków, galwanizerniach, odlewniach, chlorowniach, stacjach zmiękczania wody (regeneracja jonitów kwasem), malarniach, akumulatorowniach.

Przepisy dotyczące obowiązku stosowania urządzeń awaryjnych

W Polskim ustawodawstwie możemy odnaleźć następujące przepisy, nakazujące stosowanie natrysków oraz oczomyjek bezpieczeństwa:

• Dz. U. 2002 r. Nr 91 poz.811 z 28.06.2002 r. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
  § 103.1 Jeżeli podczas procesów pracy występuje niebezpieczeństwo oblania pracowników środkami żrącymi lub zapalenia odzieży na pracowniku - nie dalej niż 20 m w linii poziomej od stanowisk, na których wykonywane są te procesy, powinny być zainstalowane natryski ratunkowe (prysznice bezpieczeństwa) do obmycia całego ciała oraz oddzielne natryski (prysznice) do przemywania oczu.
• Dz. U. 2002 r. Nr 24 z 19.02.2002 r. Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji szkła i wyrobów ze szkła
  § 49.1 W każdym pomieszczeniu, w którym odbywają się prace z kwasami lub substancjami żrącymi, powinna być w widocznym miejscu wywieszona instrukcja o udzielaniu pierwszej pomocy w przypadku poparzenia kwasami lub tymi substancjami.
  § 49.2 W pomieszczeniu, o którym mowa w ust. 1, powinny znajdować się środki do udzielenia pierwszej pomocy, w tym natryski wodne lub urządzenia do płukania oczu, spełniające wymagania określone w odrębnych przepisach.
• Dz. U. 2000 r. Nr 3 z 30.12.1999 r. Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w odlewniach metali
  § 30 W pomieszczeniach, w których występuje dla pracownika niebezpieczeństwo oparzenia lub zapalenia odzieży roboczej, powinny być zainstalowane wodne natryski ratunkowe oraz oddzielne urządzenia do płukania oczu, spełniające wymagania określone w odrębnych przepisach.
• Dz. U. 1995 r. Nr 37 z 1.03.1995 r. Rozporządzenie Ministra Przemysłu i Handlu w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji, stosowaniu, magazynowaniu i transporcie wewnątrzzakładowym nadtlenków organicznych.
  § 23. 1 W każdym pomieszczeniu, w którym znajdują się nadtlenki i utrzymuje się temperatura powyżej 0°C powinna znajdować się instalacja wodociągowa zawierająca wodę pitną, W skład instalacji wodociągowej wchodzą natryski bezpieczeństwa, umywalki oraz urządzenia do przepłukiwania oczu.
  § 23. 2 Dla pomieszczeń, w których znajdują się nadtlenki i w których utrzymuje się temperatura poniżej 0oC, instalacja wodociągowa, o której mowa w ust. 1, powinna znajdować się w najbliższym pomieszczeniu, w którym utrzymuje się temperatura powyżej 0°C, jednak oddalonym nie więcej niż o 10 m.
• Dz. U. 1994 r. Nr 21 z 27.01.1994 r. Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu środków chemicznych do uzdatniania wody i oczyszczania ścieków.
  § 13 W obiektach lub pomieszczeniach, w których są transportowane, przechowywane lub używane kwasy i zasady nieorganiczne, należy zainstalować wodne natryski ratunkowe oraz zapewnić środki do przemywania oczu wodą i substancjami neutralizującymi.
  § 89. 2 Pomieszczenie, w którym jest składowany i pobierany kwas siarkowy, powinno być wyposażone w ratunkowy natrysk wodny.
  § 94 W miejscu składowania i pobierania kwasu solnego powinien być umieszczony ratunkowy natrysk wodny.
• Dz. U. 1975 r. Nr 11 z 25.03.1975 r. Rozporządzenie Ministra Przemysłu Maszynowego w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy elektrolitycznej obróbce powierzchni.
  § 32. 2 W pomieszczeniach, w których wykonuje się prace z substancjami szkodliwymi, powinny być zainstalowane urządzenia do przemywania oczu oraz ręczne natryski do spłukiwania skóry poparzonej chemikaliami.
• Dz.U. 2007r. Nr 197 poz. 1429 z 25.10.2007 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 października 2007 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wytwarzaniu i przerobie arsenu oraz jego związków
  § 4. Pracodawca wyposaża pomieszczenia pracy, w których wytwarzany i przerabiany jest arsen, w:
  - natryski (prysznice) do przemywania oczu;
  - natryski ratunkowe (prysznice bezpieczeństwa), jeżeli konieczność ich zainstalowania wynika z oceny ryzyka zawodowego.
• Dz.U. 2007r. Nr 197 poz. 1430 z 25.10.2007 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 października 2007 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wytwarzaniu, przerobie oraz stosowaniu chromu i jego związków
  § 4. Pracodawca wyposaża pomieszczenia lub stanowiska pracy, na których wytwarzany, przerabiany lub stosowany jest chrom, w:
  - natryski (prysznice) do przemywania oczu;
  - natryski ratunkowe (prysznice bezpieczeństwa), jeżeli konieczność ich zainstalowania wynika z oceny ryzyka zawodowego.

Informacja wskazującą na potrzebę stosowania tych urządzeń może znaleźć się również w karcie charakterystyki substancji chemicznej z którą mamy do czynienia (Sekcja 4: Środki pierwszej pomocy). Jak widać w zasadzie każdy zakład pracy w którym pojawiają się substancje chemiczne, a których bezpośredni kontakt z ciałem pracownika naraża go na utratę zdrowia bądź życia powinien posiadać urządzenia awaryjne. 

Wykonanie urządzeń awaryjnych, miejsce ich instalacji, parametry pracy oraz sposób testowania precyzują przepisy normy EN 15154 oraz wytyczne OSHA i ANSI. 

Norma EN 15154 – wytyczne dla oczomyjek i natrysków awaryjnych

Główną normą wg której wykonuje się urządzenia awaryjne na terenie Unii Europejskiej, jest norma zharmonizowana EN 15154 która określa:

Wymagania użytkowe dla ratunkowych pryszniców/myjek do oczu używanych w sytuacjach zagrożenia, w których stosowana jest woda do picia lub woda o jakości odpowiadającej wodzie do picia zgodnie z krajowymi wymaganiami. 

Norma EN 15154 dzieli się na 6 części których znaczenie ilustruje poniższa tabela. Warto jednak zaznaczyć, że części od 3 do 6 stanowią rozwinięcie normy i nie zmieniają pierwotnych wytycznych zawartych w częściach 1 i 2. Kolejne części wprowadzają dodatkowy podział urządzeń oraz doprecyzowują kryteria ich wykonania i stosowania.

Urządzenia podłączane do stałego zasilania (część 1 i 2)

Pierwsze dwie części dotyczą warunków podstawowych dla urządzeń podłączanych do instalacji wodociągowej

• PN-EN 15154-1:2006, Część 1: Prysznice do ciała przyłączone do instalacji wodociągowej
• PN-EN 15154-2:2006, Część 2: Myjki do oczu przyłączone do instalacji wodociągowej

Kryteria podstawowe dla urządzeń awaryjnych:

• Uruchamiane jednym ruchem
• Stały wypływ wody przez minimum 15 minut
• Natężenie wody pozwalające na bezpieczne opłukiwanie, ale nie mniejsze niż 60 l/min dla natrysków oraz 6 l/min dla oczomyjek 
• Odpowiednie oznaczenie lokalizacji urządzenia
• Zasilane wodą pitną lub o zbliżonej jakości

Urządzenia z własnym zbiornikiem (część 3 i 4)

Kolejne dwie części określają wymagania dla urządzeń awaryjnych nie podłączonych do sieci wodociągowej. Mowa tutaj o urządzeniach przenośnych oraz stacjonarnych z własnym zbiornikiem wodnym.

• PN-EN 15154-3:2009, Część 3: Prysznice do ciała nie przyłączone do instalacji wodociągowej
• PN-EN 15154-4:2009, Część 4: Myjki do oczu nie przyłączone do instalacji wodociągowej

Kryteria:

• Medium obmywające musi być sterylne lub wyposażone w dodatek bakteriobójczy zapewniający bezpieczne obmywanie
• Zapewnia ekwiwalent jednostajnego obmywania przez 15 minut (minimum 60/l min dla natrysku oraz 6 l/min dla oczomyjki)

Część 5 i 6 dokonuje rozgraniczenia natrysków awaryjnych do stosowanie w laboratoriach od pozostałych, m.in. stosowanych w przemyśle. Te normy to:

• PN-EN 15154-5:2020-03 Część 5: Prysznice do ciała z głowicą górną dla miejsc innych niż laboratoria
• PN-EN 15154-6:2020-01 Część 6: Prysznice do ciała z wieloma dyszami przyłączone do instalacji wodociągowej dla miejsc innych niż laboratoria

Część 5 normy EN 15154 weszła w życie 20 kwietnia 2020 i jest bardzo istotna ponieważ porusza m.in. kwestię przygotowania temperatury wody do urządzeń awaryjnych. Omówiono ją szczegółowo w osobnym poradniku (link na dole strony).

Norma EN 15154 ponadto definiuje dwa podstawowe pojęcia:

• Prysznic bezpieczeństwa - urządzenie specjalnie zaprojektowane i przeznaczone do dostarczania płynu do przepłukiwania w celu gaszenia płomieni i wystarczającego zmywania zanieczyszczeń lub ich rozcieńczania, czyniąc je nieszkodliwymi.
• Oczomyjka/myjka do oczu - urządzenie do przemywania oczu, urządzenie specjalnie zaprojektowane i przeznaczone do dostarczania płynu do przepłukiwania oczu oraz dostatecznego zmywania lub rozcieńczania zanieczyszczeń, czyniąc je nieszkodliwymi.

Taki podział wynika z faktu, że strumień opłukujący natrysku jest zbyt silny i mógłby powodować uszkodzenie oka w trakcie opłukiwania. Dlatego wyróżniona została osobna grupa urządzeń o niższym natężeniu przepływu, odpowiednim do komfortowego i bezpiecznego opłukiwania oczu. Drugim powodem takiego rozgraniczenia jest rozmiar i miejsce potencjalnego zachlapania substancją niebezpieczną. Jeżeli ilości stosowanych substancji są niewielkie to wystarczająca może okazać się sama oczomyjka. Niewielkie zachlapanie odzieży nie stanowi zagrożenia dla życia i zdrowia pracownika, a zanieczyszczoną odzież można szybko zdjąć. Oczy natomiast niezależnie od ilości używanych substancji są najbardziej narażone na uraz, którego konsekwencją może być nieodwracalny uszczerbek na zdrowiu a nawet kalectwo. W przypadku ryzyka ochlapania dużą ilością substancji zalecane jest stosowane obu rozwiązań – stąd często oba rodzaje występują w ramach jednego łączonego urządzenia awaryjnego (natrysk bezpieczeństwa + oczomyjka bezpieczeństwa). 

Zobacz jak działa oczomyjka z natryskiem bezpieczeństwa

Wymagania dodatkowe dla urządzeń awaryjnych

Urządzenia ratunkowe powinny być montowane w bezpiecznym miejscu umożliwiającym dotarcie poszkodowanemu w ciągu 10 sekund, nie dalej niż 20m od miejsca potencjalnego wypadku. Gdy mamy do czynienia z silnie agresywnymi chemikaliami odległość ta nie powinna być większa niż 3 – 6 metrów. Dodatkowe kryteria dla urządzeń awaryjnych o których należy pamiętać to:

Dobór urządzenia awaryjnego może nastręczyć wielu trudności, a często jest dokonywany już na etapie projektowania danej inwestycji, gdzie należy uwzględnić wybór odpowiedniego urządzenia, miejsca jego instalacji oraz zaprojektowania zasilania. W poniższym poradniku pt. "Dobór i użytkowanie natrysków oraz oczomyjek bezpieczeństwa" znajdują się szczegółowe informacje o tym jak dobrać urządzenie awaryjne, wybrać miejsce jego instalacji, sposób zasilania oraz jak testować ich sprawność w zgodzie z obowiązującymi przepisami.

Sprawdź nasze oczomyjki i natryski bezpieczeństwa

1. 

   Promocja

   Bestseller

   Oczomyjka HAWS 7260B AXION

   1 806,87 zł szt. 1 469,00 zł szt. 2 409,57 zł szt. 1 959,00 zł szt.

   Do koszyka

   Dodaj do schowka
2. 

   Promocja

   Bestseller

   Natrysk bezpieczeństwa z oczomyjką HAWS 8320 AXION

   6 125,40 zł szt. 4 980,00 zł szt. 7 141,38 zł szt. 5 806,00 zł szt.

   Do koszyka

   Dodaj do schowka
3. 

   Natrysk bezpieczeństwa z oczomyjką mrozoodporny HAWS 8317 CTFPAXION

   32 685,77 zł szt. 26 573,80 zł szt. 34 772,10 zł szt. 28 270,00 zł szt.

   Do koszyka

   Dodaj do schowka
4. 

   Promocja

   Bestseller

   Oczomyjka przenośna HAWS 7501

   1 328,40 zł szt. 1 080,00 zł szt. 1 567,02 zł szt. 1 274,00 zł szt.

   Do koszyka

   Dodaj do schowka