Hałas-podstawowe informacje

Hałas-podstawowe informacje

Czym jest hałas?

Hałasem jest każdy niepożądany dźwięk, który może być uciążliwy albo szkodliwy dla zdrowia, w szczególności prowadzić do utraty słuchu lub też niebezpieczny z innych względów.

Parametry używane do opisu dźwięków

Podstawowymi parametrami opisującymi dźwięk a zatem i hałas są:
  • Częstotliwość - wielkość wyrażana w Hertzach [Hz] określająca ilość drgań wykonanych w 1 sekundzie. Alternatywnie do częstotliwości dźwięku używamy pojęcia wysokości dźwięku. Człowiek słyszy dźwięki o częstotliwościach od 20 Hz (dźwięki niskie, basy) do 20 kHz (dźwięki wysokie). Są to zatem dźwięki słyszalne i w tym zakresie częstotliwości mamy do czynienia z tzw. hałasem słyszalnym. Dźwięki, których człowiek nie słyszy, o częstotliwościach niższych od 20 Hz, nazywa się infradźwiękami, a o częstotliwościach powyżej 20 kHz ultradźwiękami.
  • Ciśnienie akustyczne - wielkość wyrażana w Pascalach [Pa] określająca niewielkie zmiany ciśnienia powietrza, w którym rozprzestrzenia się dźwięk. Najcichsze dźwięki słyszane przez człowieka mają ciśnienie akustyczne wynoszące 0,00002 Pa, zaś dźwięki, które powodują ból uszu ciśnienie ponad 60 Pa. Ze względu na bardzo duży zakres ciśnień akustycznych dźwięków odbieranych przez człowieka zamiast ciśnienia akustycznego wykorzystywana jest względna miara ciśnienia akustycznego, jaką jest poziom ciśnienia akustycznego wyrażony w decybelach [dB]. Jest to miara logarytmiczna, w której ciśnienie akustyczne dźwięku porównywane jest z ciśnieniem akustycznym odniesienia wynoszącym 0,00002 Pa (0 dB). Ponieważ skala decybeli jest logarytmiczna to wzrost o każde trzy decybele oznacza podwojenie intensywności dźwięku. Na przykład, zwykła rozmowa może wynosić 65 dB, a krzyk ok. 80 dB. Różnica wynosi jedynie 15 dB, ale krzyk wywołuje 32-krotnie większe ciśnienie akustyczne. Ciśnienie akustyczne wyrażone w decybelach określamy mianem poziomu natężenia dźwięku lub też poziomem natężenia hałasu.
    Ucho ludzkie różnie odbiera dźwięki o różnych częstotliwościach. Najlepiej słyszymy dźwięki o częstotliwościach od 1kHz do 4kHz. Z tego powodu do oceny oddziaływania hałasu na człowieka, wprowadza się korekcję poziomów ciśnienia akustycznego zgodnie z tymi charakterystykami częstotliwościowymi. Poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową A nazywany jest poziomem dźwięku A i oznaczone jako dB(A) i analogicznie skorygowany charakterystyką C jako db(C).
     

Parametry charakteryzujące hałas w środowisku pracy

Zdefiniowane są trzy parametry charakteryzujące hałas w środowisku pracy:
  • poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy (lub do tygodnia pracy) - działanie hałasu na organizm ludzki można porównać do działania promieni radioaktywnych - możemy przyjąć tylko określoną dawkę hałasu w określonym czasie. Wielkość dawki hałasu jest wprost proporcjonalna do czasu i poziomu (natężenia) dźwięku. Np. jeżeli dopuszczalny poziom ekspozycji na hałas wynosi 85dB(A) dla 8h/dobę to w hałasie o stałym poziomie 85dB(A) pracownik może przebywać maksymalnie 8h na dobę. Jeżeli jednak hałas zwiększy się do 88dB(A) a więc dwukrotnie (należy pamiętać o własności skali logarytmicznej! o czym była mowa wcześniej) to maksymalny czas przebywania w tym hałasie bez ochrony słuchu należy skrócić o połowę, a więc do 4h.
    Poziom ekspozycji na hałas zależy od tzw. równoważnego poziomu dźwięku A i obliczany jest w odniesieniu do 8-godzinnego dnia pracy lub tygodnia pracy (jeżeli poziom hałasu w poszczególnych dniach tygodnia jest różny). Równoważny poziom dźwięku A pozwala na oszacowanie skutków oddziaływania hałasu, którego poziom zmienia się w czasie. W przypadku gdy poziom dźwięku A hałasu nie zmienia się w czasie, a narażenie trwa 8 godzin, poziom dźwięku A hałasu wyrażony w decybelach jest równy jego poziomowi równoważnemu oraz poziomowi ekspozycji na hałas.
  • maksymalny poziom dźwięku A - ta wartość hałasu nie może być przekroczona w żadnej chwili,
  • szczytowy poziom dźwięku C - dotyczy dźwięków impulsowych - ta wartość hałasu nie może być przekroczona w żadnej chwili.

Dopuszczalne wartości hałasu

Obowiązujące przepisy określają poniższe wartości parametrów ze względu na ochronę słuchu pracowników:
  • poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy (lub do tygodnia pracy) - gdy zostanie przekroczona wartość 80dB(A) to pracodawca zobowiązany jest udostępnić  pracownikowi środki ochrony przed hałasem na jego indywidualne życzenie. Gdy zostanie przekroczona wartość 85dB(A) to należy stosować obowiązkowo środki ochrony przed hałasem.
  • Maksymalny poziom dźwięku A -  gdy zostanie przekroczona wartość 115dB(A) to należy stosować obowiązkowo środki ochrony przed hałasem,
  • Szczytowy poziom dźwięku C -  gdy zostanie przekroczona wartość 135dB(A) to należy stosować obowiązkowo środki ochrony przed hałasem.
Podane wyżej wartości normatywne obowiązują, jeżeli inne szczegółowe przepisy nie określają wartości niższych, np. na stanowisku pracy młodocianego maksymalny poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy (lub do tygodnia pracy) wynosi 80dB(A) a na stanowisku pracy kobiety w ciąży 65 dB(A).

Skutki działania hałasu

Narażenie na hałas może spowodować cały szereg zagrożeń dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników:
  • Utrata słuchu - nadmierny hałas uszkadza komórki rzęsate w ślimaku, części ucha wewnętrznego, doprowadzając do utraty słuchu. Kiedy określona grupa komórek obumiera, człowiek przestaje słyszeć tylko te częstotliwości dźwięków, za które komórki owe były odpowiedzialne. Nadal jednak słyszy tak szeroki zakres częstotliwości, że ta „niewielka strata” subiektywnie nie wpływa na ogólny odbiór bodźców. Taka uniwersalność słuchu jest cechą bardzo niebezpieczną, gdyż nikt nie podejrzewa u siebie uszkodzenia lub utraty słuchu, skoro w dalszym ciągu słyszy. Najczęściej dzieje się tak wówczas, gdy czułość komórek słuchowych w pozostałych częstotliwościach jest nadal bardzo dobra. Utrata słuchu najczęściej następuje stopniowo i bezboleśnie i przez to bardzo długo może pozostawać niezauważona, aż do momentu wystąpienia bardzo poważnych uszkodzeń. Hałasy poziomach przekraczających 130dB (w szczególności hałasy impulsowe), których poziom narasta w sposób gwałtowny (np.: uderzenia pras, wystrzały z broni palnej) są czynnikami szczególnie niebezpiecznymi, gdyż mogą spowodować natychmiastową utratę słuchu.
    Zawodowe uszkodzenie słuchu od wielu lat jest na pierwszym miejscu (pod względem liczebności rejestrowanych przypadków) na liście nieodwracalnych chorób zawodowych w Polsce.
  • Skutki fizjologiczne - istnieją dowody na to, że narażenie na hałas oddziałuje na układ sercowo-naczyniowy, czego wynikiem jest uwolnienie katecholamin i podwyższenie ciśnienia krwi. Poziom katecholamin w krwi (w tym adrenaliny) jest związany ze stresem.
  • Stres związany z pracą - stres związany z pracą rzadko posiada jedną przyczynę i zwykle powstaje w wyniku interakcji kilku czynników ryzyka. Hałas w środowisku pracy może być stresorem, nawet na całkiem niskim poziomie.
  • Zwiększone ryzyko wypadku - wysokie poziomy hałasu utrudniają komunikację między pracownikami i słyszalność sygnałów alarmowych i tym samym zwiększając prawdopodobieństwo wypadków. Stres związany z pracą (którego czynnikiem może być hałas) może potęgować ten problem.
 

Ochrona przed hałasem

W przypadku osiągnięcia lub przekroczenia dopuszczalnych wartości hałasu pracodawca zobowiązany jest w pierwszej kolejności do zredukowania oddziaływania źródła hałasu (zobacz: Systemy redukcji hałasu), a jeżeli hałas nadal jest przekraczany to pracodawca zobowiązany jest zapewnić ochronniki słuchu do których zalicza się nauszniki i wkładki przeciwhałasowe (zobacz: Dobór ochronników słuchu).

 

 

"Termometr hałasu" - zobacz przykłady źródeł hałasu

Zobacz: Termometr hałasu
 

Zobacz co się dzieje jak tracimy słuch wskutek nadmiernego hałasu

 

Zobacz jak dochodzi do uszkodzenia słuchu

Produkty polecane